Yükseklik Ölçmeleri

Yükseklik nedir
Dünya üzerinde herhangi bir noktanın geoide olan uzaklığıdir.
İki nokta arası yükseklik farkının ölçülmesine nivelman denir 4 çeşit nivelman vardır
1.Geometrik nivelman
Geometrik nivelman noktanın düşey bir doğrultuda yatay düzleme olan uzaklıkları hesaplanarak iki nokta arasındaki yükseklik farkının belirlenmesi işidir geometrik nivelman da 1 kilometrede yaklaşık 1 mm ile 20 mm arasında hassasiyet varken hassas nivelman da 0.2 mm ile 0.5 mm arasında hassasiyet değişmektedir geometrik nivelman mühendislik ölçmelerinde ve teknik hizmetlerde kullanılırken hassas nivelman ise yol baraj köprü düşey yönde deformasyon ölçülerin belirlenmesinde ve benzeri işlemlerde kullanılır.

2.Trigonometrik Nivelman
Trigonometrik nivelman İki nokta arasındaki yükseklik farkı basitçe düşey açı ve yatay mesafe hesaplanarak iki nokta arasındaki yükseklik farkı bulunur trigonometrik nivelman 1 kilometrede yaklaşık 1 cm ile 10 cm arasında hassasiyet vardır. Trigonometrik nivelman daha çok konum koordinatlarının elde edilmesinde oluşturulan jeodezik noktaların yükseklerin belirlenmesinde ve yeterli hassasiyet sağlandığında geometrik nivelman yapılamadığı yerlerde de kullanılmaktadır.
3.Barometrik Nivelman
Yerden yükseklere doğru çıkıldıkça hava basıncının değişmesi prensibine göre yapılan ölçümlerdir yaklaşık 1-2 metre kadar hassasiyeti vardır. Keşif amaçlı kullanılır.
4.Hidrostatik Nivelman
Fizikteki birleşik kaplar ilkesine göre geliştirilen içi su dolu hortumlu düzeçli bı sisteme göre yapılan ölçme yöntemidir 0.001 mm hassasiyet vardır.

Yükseklik belirlenmesinde
Nivo yüzeyleri birbirine paralel olmadığından dolayı nivelman sonuçları gidilen yola bağımlıdır.
Yükseklik açık ve kesin bir biçimde ifade edilebilmesi için sadece yükseklik farkların bilinmesi yeterli olmayacaktır. Nivelman Yollar boyunca gravite değerlerinde ölçülmesi gerekmektedir
Bu problemi çözmek için yükseklikler ya potansiyel değerlerden dönüştürülür ya da ölçü Yolları boyunca çeşitli düzeltmeler getirilir

Bilimsel yükseklikler
Dünya üzerinde herhangi bir noktadan geoide olan uzaklığı ile belirlemek için o noktadan indirilen normal eğrisinin uzunluğu ile ya da geoitden noktaya erişebilmek için yapılacak olan iş veya potansiyel yöntemlere denir.
Dünya üzerinde Yerçekimi ivmesi sabit değildir Coğrafi enlem ve yükseklikleri bağlıdır.
1.Geopotansiyel yükseklik
H=C/G
C ile tanımlanan Geopotansiyel yüksekliktir. Birimi kilogalmetredir. Herhangi bir nivo yüzeyin üzerinde bulunan bütün noktaların geopotansiyel yükseklik değerleri aynıdır.
2.Dinamik yükseklik
H=c/∆. ∆ herhangi bir enlemdeki gravite değeridir.
Dinamik yükseklikler geometrik nivelman sonuçlarına düzeltme getirilerek hesaplanır dinamik yükseklikler Ekvatordan kutuplara doğru çıkıldıkça 5 mgallik değerlere ulaşırlar Aynen nivo yüzeyinde bulunan bütün noktaların dinamik yükseklik değerleri aynıdır
3.3.Ortometrik yükseklik
Dünya üzerinde herhangi bir noktanın geoit olan uzaklığı ne belirlemek için o noktadan indirilen Çekül eğrisinin uzunluğuna denir. Ortometrik yükseklikler doğrudan doğruya ölçülemez sebebi nivo yüzeyleri birbirine paralel olmaması ve Yerçekimi ivmesinin her yerde aynı olmamasından dolayıdır.
Ortometrik yükseklik  geometrik nivelmanla hesaplandığından ortometrik düzeltme getirilir bundan dolayı ortometrik Düzeltmeler deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kuzey-güney doğrultusunda artar

2 Pratik yükseklikler
Teknik nivelman sonuçlarını düzeltme getirme zorunluluğu ortadan kaldırmak için küçük düzeltmeli yükseklik sistemleri araştırılmış ve sonuç olarak pratik yükseklikler bulunmuştur.

2.1 normal yükseklik
Dünya gerçek Yerçekimi alanlarının normal Yerçekimi alanı olduğu yani W=U G=alfa T=0 olduğu varsayılan ortometrik yüksekliklere normal yükseklik denir.
Normal yüksekliklerin başlangıç yüzeyi okyanuslarda geoit yüzeyi ile çakışık olan karalarda farklılık gösteren kuazigeoittir
2.2 normal ortometrik yükseklik
Dünya gerçek gravite değerini bilmediği durumlarda ortalama normal  gravite değeri ile ortalama normal geopotansiyel yükseklik değeri bulunur buradan normal geopotansiyel yüksek değeri bulunur. Çeşitli hesaplamalarla normal ortometrik yükseklik bulunur
2.3 elipsoidal yükseklik
Herhangi bir noktanın elipsoide olan uzaklığına denir geometrik nivelman ve gravite değerlerini ölçülmesi ortometrik yüksekliklerine göre yapılırken gps ve çeşitli üç boyutlu modellemeler de elipsoid yükseklik değerine göre yapılmaktadır.

Hassas nivelman yapılırken dikkat edilmesi gerekenler
Sayısal nivo kullanılmalıdır 0.02 mm/km hassasiyette olmalıdır.
Tek parça Mira kullanılmalıdır
Miralar altliklariyla birlikte kullanmalıdır.
Miralar destek çubukları ile düzenlenmelidir
Sıcaklık ölçme seti kullanılmalı 0.02 C° hassasiyetli olmalı
2 yer kontrol noktası arası toplam Gidiş ve dönüş arasındaki fark 10 metreyi geçmemelidir
Bir ölçüde geri mesafe ve ileri mesafe arasındaki fark 0.5 metreyi geçmemelidir
Günlük olarak kolimasyon hataları giderilecek
1. derece ag oluştururken Mira ve nivo arası 30 metreyi geçmeyecek
2. Derece ag oluşturulurken mira ve nivo arası 50 metreye geçmeyecek
Hassas nivelman a getirilecek Düzeltmeler
Küresellik düzeltmesi
Basınç ve nem düzeltmesi
Sıcaklık düzeltmesi
Gravite düzeltmesi
Astronomik düzeltme
Refraksiyon düzeltmesi

Tudka Ağları
1. ve 2. derece ağlar Karayolları ve Demir Yolları’ni takip edilerek kurulur 2.5-3 km de bir nokta atilir
Ana nivelman ağı loop çevresi 40 kilometre olan aylardır 1.5 km de bir nokta atilir
Ara nivelman ağı başlangıç ve bitiş noktaları ana nivelman anında olacak şekilde 10 kilometreye kadar olan ağlardır 750-1000 m kadar atılır
Yardımcı ve tamamlayıcı nivelman ana ve ara noktalarla başlayarak kapanan ağlardır

Kolimasyon Hatası Giderme Yöntemleri

1.Kukkamaki

2.Forstner

3.Japanese

4.Neubler